Pytania otwarte

Pytania otwarte przydają się nie tylko do rozwiązywania problemów, pozyskiwania informacji czy stawiania hipotez. W procesie pisania pobudzają wyobraźnię i są doskonałym narzędziem do budowania postaci i ich świata.

Pytania zamknięte łatwo rozpoznać po słowie pytającym „czy” albo początku, w którym partykułę „czy” łatwo dopowiedzieć, jak w zdaniu „Pójdziemy na spacer?”.

W teorii odpowiedzią będzie tu „tak” albo „nie”. Praktyka jest bardziej skomplikowana. Mimo że pytania zamknięte służą uzyskaniu jednoznacznej informacji, odpowiedź nie zawsze jest precyzyjna. Może brzmieć „Nie wiem” albo być warunkowym „To zależy”.
Po „tak/nie” może nastąpić warunkowanie przez słowo „ale”. Mimo swojej niejasności, zdania z „ale” są w codziennej komunikacji powszechne, a w praktyce nierzadko okazują się zawoalowaną odmową („Tak, ale nie dziś”).

Pytania otwarte są ich przeciwieństwem.

W rozmowach zachęcają do poszerzonej wypowiedzi, zaś w procesie pisania aktywują twórcze myślenie. Rozpoczynają się na przykład zaimkami pytającymi: kto, który, jakie, ile, gdzie, dokąd.
Mogą mieć bardziej rozbudowany początek, uzależniony od potrzeby informacyjnej, typu „O czym/kim”, „Jak to możliwe, że”, „Z czego wynika”, „W jaki sposób”. 

Ponieważ zachęcają do refleksji, są przeważającym typem pytań w plakatach Loesje. Dzięki temu hasła Loesje zapraszają do poszerzenia lub zmiany punktu widzenia, zwrócenia uwagi na detale i niuanse tematu, który podejmują.

Pytania otwarte są praktycznym narzędziem do stworzenia wielowymiarowych postaci, pomagając w ustaleniu ich motywacji. Służą też budowaniu złożonego świata przedstawionego, przypominając o detalach, bez których mógłby sprawiać wrażenie zbyt nieprawdopodobnego.  

W poniższym ćwiczeniu przetestujesz efektywność pytań otwartych w procesie pisania od zera. 
Z powodzeniem można je wykonać w grupie, podając kartki wokół. Zapewni to różnorodność skojarzeń i mniej oczywisty tekst końcowy. 

1. Stwórz/cie listę przynajmniej 5 rzeczowników.

Kryterium wyboru jest dowolne. To mogą być rzeczy, które masz w zasięgu wzroku albo lista skojarzeń do pierwszego zapisanego słowa. 
W grupie kartkę można podawać do kolejnej osoby po każdym zapisanym słowie.

2. Z listy wybierz/cie tylko jedno słowo. 

Można je zakreślić, a pozostałe przekreślić. 

3. Do wybranego słowa stwórz/cie 3 pytania otwarte. 

W grupie każde może wymyślić inna osoba.

Ważne, aby pytania miały inny początek. Ułatwi to rozwijanie tekstu przed dopowiadanie kolejnych szczegółów. W praktyce sprawdzi się też powiązanie pytań ze sobą.

Jeśli zakreślonym słowem są „drzwi”, trzy różne pytania powiązane ze sobą to przykładowo: 

• Kto właśnie wybiegł przez drzwi? 
• Co ze sobą niósł? 
• W jakim kierunku się udał?

W przypadku imienia lub nazwy zawodu, mogłyby być to: 

• Kim jest (ta osoba)?
• Dlaczego płacze? 
• Jak można jej pomóc? 

Albo:

• Kiedy ostatnio widziałaś (tę osobę)?
• W jakich okolicznościach? 
• Co miała w planach na najbliższy czas? 

4. Na podstawie pytań stwórz/cie tekst/y.

Każdy tekst może mieć dowolną długość i udzielać wszelkich innych informacji, które dopełnią opis.
W praktyce to scena z potencjałem do rozwinięcia w dłuższy tekst – wprowadza pierwsze szczegóły świata przedstawionego i nierzadko postać czy fragment dialogu. 

Redagowanie tekstów

Jak redagować teksty? Praktyczne wskazówki daje Marcin Orliński w artykule „Jak z tekstu zrobić petardę„. 

Pochodzi z książki „Wyobraźnia | zbiór reguł jest nieograniczony” wydanej przez Loesje i dostępnej jako nieodpłatny e-book. 

Z Loesje poćwiczysz też tworzenie nieszablonowych metafor czy wychodzenie poza klisze językowe, a zebrane ćwiczenia pisarskie znajdziesz w tematycznej kategorii „kreatywne pisanie„.